Bakanlık denetim elemanları müfettiş, kontrolör ve denetçi unvanlı kişilerdir. Müfettiş; Arapça, Kontrolör; Fransızca, Denetçi ise Türkçe kökenlidir.
 

Türk kamu yönetimi sisteminde kamu hizmetlerinin büyümesiyle denetimin sıklık seviyesi ve niteliğinin de aynı oranda artması gerektiği ihtiyacı doğmuştur. Bu neticede 1988 yılında Adalet Bakanlığı bünyesinde Kontrolör istihdamı gerçekleştirilerek denetimin ceza infaz kurumları, işyurdu, denetimli serbestlik gibi alanlarda Kontrolörler tarafından Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü uhdesinde birinci elden yürütülmesi kararlaştırılmıştır.

 

Kontrolörler müktesepleri olan diğer Bakanlık denetim elemanları gibi bağlı bulundukları en üst makama bağlı olarak denetimlerini icra ederler. Bakanlık teşkilatlarının yönetim ve idaresinden amir mahiyette sorumlu olan Bakan, Bakan Yardımcısı ve Genel Müdürlerin yönettikleri birimleri denetlemesi gerekmektedir. Bu haseple bir nevi denetim yetkisinin devri yapılarak müfettiş, kontrolör ve denetçiler bu denetimi onlar adına yaparlar.
Bu neticede Adalet Bakanlığı’nda ki Kontrolörler Bakan, ilgili Bakan Yardımcısı ve Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürü adına denetimlerini icra ederler.
 

Kontrolörler Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğüne bağlı Bakanlık merkez teşkilat personeli olup Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan Kontrolörler Kurulu Başkanlığı’nda görev yaparlar. Kurul Başkanlığının sevk ve idaresi ile yetkilendirilmiş Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürü Bakana karşı sorumludur.
 

Cumhurbaşkanlığının Rehberlik, Teftiş ve Denetim Faaliyetlerinin Düzenli ve Etkin Bir Şekilde Yerine Getirilmesi konulu 2024/14 sayılı Genelgesinde de belirtilmek üzere; Teftiş Kurullarına bağlı Müfettişler, Kontrolörler Kurulu Başkanlığına bağlı Kontrolörler ile Denetim Hizmetleri Başkanlıklarına bağlı Denetçi unvanlı Bakanlık merkez teşkilat denetim elemanları başta olmak üzere kamu hizmetlerinin etkin ve verimli icra edilebilmesi için rehberlik, teftiş, denetim, inceleme ve soruşturma işlemlerini Bakan, ilgili Bakan Yardımcısı ve Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürü adına yaparlar.

Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında 1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Altıncı Kısım Bakanlıklar Birinci Bölüm “Adalet Bakanlığı” ana başlığı, “Kontrolörler” madde alt başlığı altında 63’üncü madde birinci fıkrası; “Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinin yönetimine dair tüm işlem ve uygulamalar ile işyurtlarının denetimiyle görevlendirilmek üzere Bakanlıkta 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 24 üncü maddesi uyarınca kontrolör istihdam edilebilir.” lafzı ile yetkilendirilmiştir.

Kontrolörler; Ceza infaz kurumu, işyurdu, denetimli serbestlik ve eğitim merkezi müdürlükleri ile Bakan oluruyla Adalet Bakanlığı bünyesinde ki diğer birimlerin denetimi görev alanlarını teşkil eder.

Denetimler neticesinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanuna tabi personele işlem yapma yetkisine sahiptirler. İcra edilen rehberlik, teftiş, denetim, inceleme ve soruşturma sırasında 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununa tabi hâkim ve savcı sınıfından bir görevli hakkında inceleme ve soruşturmayı gerektirecek halin tespitinde, Hâkimler ve Savcılar Kurulu başkanı sıfatıyla Adalet Bakanı tarafından gereğinin takdir edilebilmesi amacıyla tespite konu evrakı Kontrolörler Kurulu Başkanına gönderirler.

Kontrolörlere; Her yıl Ocak ayında Adalet Bakanı tarafından ıslak imzayla onaylanan denetim programları Genel Müdür uygun görüşü ve Kontrolörler Kurulu Başkanı tarafından belirlenerek rutin denetim programları tevdi edilir.
Bunun dışında Bakan veya Genel Müdür emriyle özel inceleme ve denetim veya soruşturma icra edebilirler.
 

Kontrolörler Bakan, Bakan yardımcısı, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürü ile Kontrolörler Kurulu Başkanı şeklinde ki hiyerarşik amirlerinden emir ve talimat alır. Bunun dışında ki hiçbir makam ve unvandan emir ve talimat almaz.
 

Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü’nce açılacak Stajyer Kontrolör sınav ilanında belirlenen KPSS puan türüne göre başvurulabilir. Yapılacak sınav neticesinde başarılı olanlar Bakan tarafından Stajyer Kontrolör olarak atanır.

Bakanlık denetim elemanları olan müfettişler; müfettiş yardımcısı, kontrolörler; stajyer kontrolör veya yardımcısı ile denetçiler;denetçi yardımcısı olarak başladıkları görevlerinde 3 yıl kıdemli meslektaşlarınca mesleğe hazırlanılarak 3 yılın sonunda Kontrolörler Kurulu Başkanı önerisi Genel Müdür uygun görüşü ile yeterlilik sınavına tabi tutulurlar.

Yeterlilik sınavı neticesinde; İlgili Bakan yardımcısı başkanlığında Teftiş Kurulu Başkanı, Personel Genel Müdürü ile Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdüründen oluşan sınav komisyonu tarafından sözlü sınava tabi tutulur. Bahsi geçen sınav komisyonu aynı zamanda Stajyer Kontrolörlük giriş sınavını da yapan komisyondur.

Mesleğe Stajyer Kontrolör olarak giren 3 yılın sonunda yeterlilik sınavında başarılı olanlar Kontrolör olarak atanarak Darphane Genel Müdürlüğü’nce kendilerine hazırlanan mühürlerini alırlar.
Meslekte 8 senesini dolduran Kontrolörler Başkontrolör unvanına atanırlar.
 

Kontrolörler denetimiyle görevlendirildikleri kamu kurum ve kuruluşlarının idari, mali, disiplin gibi işlemlerde dahil olmak üzere her türlü iş ve işlemini denetleyebilirler.