Ülkemizde son 15 yılda ceza infaz sisteminde köklü değişiklikler ve önemli reformlar gerçekleştirilmiştir. Adalet sisteminin iyileştirilmesi yönündeki ulusal politikaya paralel olarak Avrupa Birliği’ne katılım süreci ve uyum politikaları da bu reform sürecinde etkili olmuştur. Bugün gelinen noktada sağlanan değişim ve gelişim sürecine ivme kazandıran tamamlayıcı unsurlardan birisi kuşkusuz, başta Avrupa Birliği olmak üzere diğer ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla yapılan işbirliği çalışmaları ve bu kapsamda yürütülen projelerdir. Bakanlığımız bugüne kadar ceza ve adalet alanında pek çok Avrupa Birliği destekli projeyi başarıyla yürütmüş ve hâlihazırda yürütmeye devam etmektedir.

Özellikle AB Katılım Öncesi Mali Destek Aracı (IPA) kullanılarak hayata geçirilen projeler ceza infaz sistemimizdeki önemli gelişmeleri destekleyici niteliktedir. İlk olarak 2004-2007 yılları arasında yürütülen “Yargının Modernizasyonu ve Cezaevi Reformu Projesi” ile başlayan süreçte 2017 yılı itibariyle 17 proje tamamlanmıştır ve halen 2 projenin faaliyetleri devam etmektedir. Önerisi kabul edilmiş ve başlama aşamasına gelmiş 2 projenin de 2020 yılında faaliyete geçirilmesi için çalışmalar devam etmektedir. Eş finansman kapsamında ülkemizin de katkıda bulunmasıyla tamamlanan 17 projenin toplam bütçesi 40.000.000 Avronun üzerindedir.

Şimdiye kadar yürütülen Avrupa Birliği projeleri kapsamında;

• Kurumların fiziki yapısını iyileştirmeye yönelik olarak Uşak ve Elazığ’da model ceza infaz kurumları oluşturulmuş,
• Kurumlarda görev yapan tüm idareci, psikolog, sosyal çalışmacı ve öğretmenlere görev alanlarıyla ve yeni düzenlemelerle ilgili eğitim verilmiş,
• Tüm Türkiye’de sivil izleme kurulları oluşturulmuş ve bu kurulların üyelerine yönelik ulusal seminerler düzenlenmiş,
• Avrupa Cezaevi Kuralları ve diğer uluslararası mevzuat ve düzenlemeler konusunda 20.000’e yakın personel eğitimlere katılmış,
• Cezaevlerinden sorumlu cumhuriyet savcıları, infaz hakimleri ve dış güvenlikte görevli Jandarma komutanlarına yönelik ulusal eğitim seminerleri düzenlenmiş,
• Ceza infaz kurumlarında yaklaşık 300 mesleki eğitim atölyesi oluşturulmuş, 100’e yakın ceza infaz kurumunun kütüphaneleri ve eğitim birimlerine kitap ve teknik donanım desteği sağlanmış,
• Kurum psiko-sosyal servislerinde mahkûmlara uygulanmak üzere 40’a yakın konu başlığı altında davranış programları geliştirilmiş,
• Çocuk tutuklu/hükümlülere yönelik davranış programları geliştirilmiş, bu kurumlarda çalışan tüm personele eğitimler verilmiş,
• 2005 yılında gerçekleştirilen eşleştirme projesiyle Türkiye’de Denetimli Serbestlik sistemi kurulmuş, ülke genelinde 133 şube müdürlüğü oluşturulmuş ve 1500 personele eğitim verilmiş,
• Ceza infaz kurumları ve denetimli serbestlik personeli eğitim merkezlerinin kapasitesinin geliştirilmesi, personel ve teknik donanımının artırılması faaliyetleri yürütülmüş,
• Sayısı 60.000’e ulaşan personele yönelik uzaktan eğitim sistemi kurulmuş ve 30 ceza infaz kurumunda video konferans sistemi oluşturulmuştur.
• Elektronik izleme kapsamında pilot olarak belirlenen denetimli serbestlik merkezlerinin kurumsal kapasitesi güçlendirilmiştir.
• Denetimli serbestlik tedbiri altındaki çocuklara yönelik bir risk ve ihtiyaç değerlendirme aracı oluşturulmuştur.
• Denge projesi ile Çocukların toplumla başarılı şekilde bütünleştirilmesini sağlayabilmek için etkili, ölçülebilir ve Avrupa Birliği standartlarıyla uyumlu destekleyici müdahale programları geliştirilmiştir.

Tüm bu çıktıların Türk Ceza İnfaz Sistemindeki etkilerinden örnek verecek olursak, Bugün ceza infaz kurumları ve denetimli serbestlik şubelerinde görevli personel sayımız 60.000 civarındayken, tamamlanmış 13 uluslararası projede sadece eğitim çalışmalarına katılan personel sayısı 50.000’inin üzerindedir. Bu kadar geniş kapsamlı eğitim faaliyetlerinin düzenlenmesi ve personelin pek çok kez ilgili eğitim programlarına dahil edilmesi sonucunda, kısa vadede sağlanan en etkili gelişme AB uyum süreci ve Türk İnfaz Sisteminin Avrupa Birliği standartlarına ulaşması konusunda bir farkındalık oluşturulmasıdır. Bugün halen hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerde Avrupa Cezaevi Kurallarının müfredatın bir parçası olması ve 2009-2012 yılları arasında yürütülmüş olan Türkiye’de Model Cezaevi Uygulamalarının Yaygınlaştırılması ve Cezaevi Reformunun Desteklenmesi Projesi’nin bir sonucudur. Söz konusu projede, güvenlik, temel haklar, eğitim, iyileştirme ve sağlık gibi alanlarda ilgili ceza infaz kurumu personeline eğitimler verilmiş, rehber kitaplar hazırlanmış ve bu alanlarda bilgi ve becerileri desteklenmiştir.

IPA projeleri ile elde edilen ve halen sürdürülmekte olan en önemli gelişmelerden biri ise tutuklu hükümlülerin rehabilitasyonu konusundaki çalışmalardır. Türk ceza infaz kurumlarında uygulanan ilk mahkûm davranış programları “Yargının Modernizasyonu ve Cezaevi Reformu Projesi” ile uygulanmaya başlanmış ve Türkiye’de Model Cezaevi Uygulamalarının Yaygınlaştırılması ve Cezaevi Reformunun Desteklenmesi Projesi ile yaygınlaştırılmıştır. Bu alandaki en önemli ihtiyaçlardan biri olan risk değerlendirme araçları ise 2012-2014 yılları arasında Ceza İnfaz Kurumlarında Akıl Sağlığı ve Bağımlılık Hizmetlerinin İyileştirilmesi Projesi (YARDM) ile geliştirilmiş ve bireyselleştirilmiş müdahale sisteminin geliştirilmesi konusunda önemli adımlar atılmıştır. Bugün Türk ceza infaz kurumlarında 28 ruh sağlığı ve davranış sorunları ile bağımlılık risklerinin tespiti ve müdahalesi YARDM Projesi ile geliştirilen sistem ile yapılmaktadır. Sistem hükümlünün depresyondan şizofreniye kadar geniş bir yelpazede ruhsal sorunlarını ve intihar dahil önemli risklerin tespiti ve müdahalesine yönelik araçlar içermektedir. Proje kapsamında değerlendirme aracı ve müdahale programlarına yönelik eğitim verilmiştir. Halen psikolog ve sosyal çalışmacıların hizmet öncesi eğitimlerinde bu araçların ve programların eğitimleri sürdürülebilir şekilde devam etmektedir. YARDM projesi kapsamında elde edilen tüm çıktılar Türk İnfaz Sistemi bilişim ağı olan UYAP’a entegre edilmiş ve bu şekilde sistemin en temel uygulamalarından biri haline gelmiştir.

Bu sisteme ek olarak, İnfaz Hizmetlerinin İyileştirilmesi Teknik Destek Projesi (DEPAR) kapsamında, hükümlülerin suç motivasyonlarına göre profillerinin belirlenmesi ve yeniden suç işleme risklerinin tespitine yönelik araçlar geliştirilmiş ve bu suç profillerine yönelik müdahale programları geliştirilmiştir.

Bahsedilen bu gelişmeler tutuklu ve hükümlülerin infaz sürecinde önemli rol oynayan psiko-sosyal desteğin sağlanmasında temel unsurlardır.

İnfaz sisteminin en önemli bileşeni olan insan kaynağına yönelik geliştirilmiş olan infaz Hizmetlerinin İyileştirilmesi Projesi ile ceza infaz kurumlarında çalışan 17 farklı unvana yönelik görev tanımları ve mesleki standartlar geliştirilmiş, proje kapsamında ilk kez tüm personeli kapsayan personel memnuniyet anketi uygulanmıştır. Projenin tedarik bileşeni kapsamında kurulan uzaktan eğitim sistemi ve geliştirilen özel eğitim müfredatları ile personelin eğitim olanakları zenginleştirilmiştir. Bu projenin çıktıları infaz personelinin kurumsal aidiyet ve iş doyumuna önemli katkılar sağlamış ve infaz hizmetlerini olumlu etkilemiştir.

2000 yılı öncesinde başlamış olan kapsamlı Türk Ceza İnfaz Reformuna en önemli katkı ve ivme sağlayan en unsurlardan biri Avrupa Birliği Katılım sürecindeki projeler olmuştur. Bu projeler kapsamında, kapıdaki ziyaretçi ile il muhatap olan personelden kurum idaresine uzanan tüm alanlarda personele temas edilmiş tutuklu ve hükümlülere yönelik tüm çalışmalarla ilgili önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Pek çoğu sürdürülebilir şekilde devam eden bu gelişmelerin tüm sistem üzerindeki en büyük etkisi ceza adalet hizmetlerinde Avrupa Birliği perspektifinin yaygınlaşması ve içselleştirilmesi olmuştur.

TAMAMLANAN PROJELER

• Yargının Modernizasyonu Ve Cezaevi Reformu Projesi
• Türkiye’de Denetimli Serbestlik Hizmetlerinin Geliştirilmesi Eşleştirme Projesi
• Türk Denetimli Serbestlik Hizmetlerinde Çocuklar Ve Mağdurlarla İlgili Çalışmaların Geliştirilmesi Projesi
• Önce Çocuklar-Çocuk Koruma Mekanizmalarının İl Düzeyinde Modellenmesi Projesi
• Türkiye’de Model Cezaevi Uygulamasının Yaygınlaştırılması Ve Cezaevi Reformunun Geliştirilmesi Projesi
• Türkiye'de Ceza İnfaz Kurumlarında Eğitim Ve Çalışma Projesi (Matra)
• Ceza İnfaz Kurumlarında Madde Bağımlılığı Tedavisinde Zarar Azaltımı Projesi(Matra)
• Ceza İnfaz Kurumlarında İnfaz Hizmetlerinin Geliştirilmesi Projesi (2010 Ipa-1. Bileşen)
• Ceza İnfaz Kurumlarında Ruh Sağlığı Ve Bağımlılık Tedavi Hizmetlerinin İyileştirilmesi Projesi (2009 IPA-1. Bileşen)
• Çocuklar İçin Adalet [Türkiye'deki Çocuklar İçin İyi Yönetişim Koruma Ve Adalete Doğru (2005) Ve Önce Çocuklar (2008) Projelerinin İzlenmesi] (2010 IPA-1. Bileşen)
• Elektronik İzleme Sistemine Geçişte Denetimli Serbestlik Hizmetlerinin Kurumsal Kapasitesinin Güçlendirilmesi Projesi
• Daha İyi Personel Eğitimi İçin Yenilik, Gelişim ve İletişim Erasmus+ Projesi (IDECOM)
• Cezaevleri İçin Ekonomik Etkinlikler Eğitimi Erasmus+ Projesi (ECOPRIS)
• Türk Denetimli Serbestlik Hizmetlerinde Çocuklar İçin Etkin Bir Risk Değerlendirme Sisteminin Geliştirilmesi Projesi
• Cezaevlerinde Radikalleşmenin Önlenmesi Erasmus+ Projesi (R2prıs)
• Bağımlılıkla Mücadelede Aile Eğitimi Programı (Family Training Program For Fighting Addiction) Projesi
• Ceza İnfaz Kurumu Çalışanlarının Mesleki Ve Sosyal Yetkinliklerinin Geliştirilmesi Erasmus+ Projesi

DEVAM ETMEKTE OLAN ULUSLARARASI PROJELER

• Ceza İnfaz Kurumlarında Radikalleşmenin Önlenmesi İçin Terör Mahkûmların İdaresinin İyileştirilmesi Projesi
• Sivil İzleme Kurullarının Etkinliğini Avrupa Standartlarına Uygun Olarak Artırılması
• Avrupa Ceza Adalet Sisteminde Çalışan Personelin Kariyer Gelişimi İçin Danışma Kılavuzu Projesi (CCJ4C)

DEVAM ETMEKTE OLAN YEREL PROJELERDEN BAZILARI

• Ağaçlandırma ve Koordinasyon Projesi
• Avrupa Cezaevi Personeli Futbol Turnuvası
• Terör Örgütleri Araştırma Projesi
• Ceza İnfaz Kurumlarında Sağlıklı Yaşam Alışkanlıklarının Geliştirilmesi
• ACEP (Akıllı Teknolojilerin Ceza İnfaz Kurumlarına Entegrasyon Projesi)
• Ceza İnfaz Kurumu Mimarisi
• Biyometrik İmza Yöntemi ile Takip Sistemi (BİOSİS)

BAŞLAYACAK OLAN PROJELER

• Ceza İnfaz Kurumları Personel Eğitim Merkezlerinin Kurumsal Kapasitelerinin Güçlendirilmesi Projesi
• Annesinin Yanında Kalan Çocuklar İçin Kurum Modeli Geliştirilmesi Projesi
• Bağımlılıkla Mücadelede Yargı Ve Yürütme Sisteminin Kurumsal Kapasitesinin Güçlendirilmesi